Quê nội tôi là một làng nhỏ nằm ở thượng nguồn sông Thu Bồn. Quê nội gốc của tôi ở làng Kim Bồng bên kia sông Hoài. Những năm cuối thế kỷ 19, Pháp chiếm giữ Hội An rồi chiến tranh loạn lạc, gia đình nội tôi bỏ làng , chèo ghe đi ngược sông Thu và kiếm đất lành lập nghiệp.
Vốn là dân làm nghề mộc, để tiện làm nghề và trao đổi hàng hóa nên ông chọn vùng đất làm nơi lập nghiệp là thôn Trung Phước - xã Quế Lộc. Đây là vùng đât nổi tiếng một thời là nơi giao thuơng , buôn bán sầm uất bậc nhất của các huyện đầu nguồn sông Thu. Làng của họ nội tôi nằm bên cạnh dòng sông Thu hiền hòa duới chân núi Cà Tang quanh năm mây trắng.
Từ Trung Phước nhìn sang bên kia là làng quả Đại Bình (tiếng địa phương gọi là Đại Bường) - một vùng cây trái nổi tiếng của xứ Quảng bởi nơi đây hội tụ gần như đầy đủ các loại cây trái của vùng Đông và Tây Nam Bộ như măng cụt, sầu riêng, mít tố nữ, lòn bon, bưởi da xanh, chôm chôm. . . Mùa hè, bến sông làng Đại Buờng thuyền buôn cây trái ra vào nhộn nhịp, làng như có hội bởi nguời ra kẻ vào thu hái và mua trái đưa về xuôi tiêu thụ.
Mùa xuân - hè cây cối đâm chồi, nảy lộc, đơm hoa kết trái. Đường làng vắng vẻ, dân làng đổ ra bãi trồng dâu, tỉa bắp. Mùa này buởi đang ra hoa, hoa trắng trĩu trịt cành, hứa hẹn một mùa bội thu.
Mùa hoa bưởi nở trắng bên đường làng
Mít của làng Đại Bình nổi tiếng bởi vị ngọt thanh tao và cơm rất dày, rất ít xơ. Mùa này là mùa "mít non gởi xuống cá chuồn gởi lên" nên mít non bán rất được giá. Mít non mà nấu với cá chuồn là một món ăn khoái khẩu của dân Quảng Nam.
Nắng đầu hè trong vắt trải hào phóng trên từng cành cây, ngọn cỏ. Dọc đường làng hoa nở đầy. Có những loài hoa mà tôi chưa gặp và cũng không biết tên là gì, chỉ biết là cái màu hồng óng ả của những cánh hoa dại ấy đã hút hồn mình rồi.
Mùa này hoa cải nở khắp lối đi trong làng. Màu vàng hoa cải kéo tôi về một góc tuổi thơ, chợt ngỡ như mình còn thơ dại chạy lúp xúp theo gánh hàng của mẹ về quê ngày giáp tết năm nào.Trên gánh hàng nặng trĩu của mẹ là bó hoa cải tôi hái vội bên đường để về bày đồ chơi với đứa em gái hay làm nũng chị.
Lang thang theo con đường làng quanh co, tôi say sưa nhìn ngắm, hít hà hương đồng gió nội, chiêm ngưỡng bức tranh làng quê yên ả với chú bò gặm cỏ trong nắng chiều. Tìm đâu ra cảnh thanh bình như vậy ở nơi phố thị xôn xao.
Một vòng quanh làng, tôi ghé thăm nhà cụ Tín, bậc cao niên nhất làng Đại Bình. Căn nhà ba gian hai chái của cụ Tín vẫn nguyên vẹn qua năm tháng với hoa cỏ xanh tốt quanh nhà, giàn su su sai quả trong vườn đung đưa dưới những chiếc lá xanh bóng nắng. Lại nhớ một ngày hè nhiều năm trước, tôi đã ghé nơi này thăm cụ, trò chuyện và uống với cụ một chén trà đậm hương dưới bóng mát của vườn cây trái xum xuê. Lúc chia tay còn luyến tiếc gửi lại lời hẹn “Hè sau cháu sẽ lên thăm bác”.
Và tôi đã trở lại nơi này với niềm vui được gặp lại nụ cuời thật đôn hậu.
Bài và ảnh: GIANG NGUYỄN